معرفی طرح
طرح اقلیما، تلفیقی از تولید و پرورش گوسفند و ایجاد مراتع مولد برای تأمین احتیاجات غذایی میش‌های داشتی و مولد است. گوسفندهای داشتی و بره‌ها در بیشتر فصول سال در مرتع به چرا می‌پردازند و مستقیماً از علوفه دیمکاری شده مرتع استفاده می کنند.
بره های چهارماهه و بالاتر بعد از اینکه از شیر گرفته شدند، در وزن‌های بالاتر به شکل متراکم پرواربندی، خوراک دهی و به بازار ارسال میشوند.
مراتع فقیر با استفاده از مدلهای فناورانه و نوآورانه طی فرایندی مدیریت تبدیل به زمینهای غنی از علوفه سالم خواهند شد. دام مد نظر با مدیریت کمی و کیفی و با لحاظ مدل گله تلفیقی به مرتع اضافه خواهد شد و چرخه تولید گوشت و فراورده های دامی با هزینه بسیار پایین تر از مدل های رایج اجرا خواهد شد.
در حاشیه این چرخه با اضافه کردن تولیدات گوناگون دیگر مانند عسل و طیور، افزایش بهره بردای و سودآوری طرح تکمیل خواهد شد.
مرتع عبارتست از سرزميني كه كليماكس يا توان طبيعي جامعه نباتي آن مركب از علفي ها، گياهان علفي شكل، گياهان مرتعي پهن برگ و بوته هاي قابل چراي دام بوده و از نظر كميت با استمرار چراي دام قابل توجيه باشد.
مراتع شامل علفزارهاي طبيعي، ساواناي طبيعي، سرزمينهاي مرطوب با پوشش مناسب براي چراي دام و سايرسرزمينهايي است كه جوامع طبيعي آن غذاي دام و حيات وحش را تامين نمايد.
به لحاظ حجم پوشش، مراتع به سه دسته تقسیم میشوند:
- مراتع پربار یا خوب (غالب سطح مرتع دارای پوشش گیاهی است)
- مراتع متوسط (حداقل ۵۰% زمین پوشش گیاهی دارد)
- مراتع فقیر (پوشش گیاهی ضعیف و پراکنده)
باور رایج بر این است که مراتع به دلیل کم بارشی، چرای بی رویه و یا استحصال منابع گیاهی و معدنی دچار فقر و کم پوششی میشوند. حال آنکه تحقیقات اخیر در کشورهای پیشرو در کشاورزی و مرتع داری ثابت کرده است که«ازبین رفتن چرخه طبیعی دام و مرتع» و همچنین «نقص زنجیره احیای اصولی مراتع» اصلیترین عوامل کم شدن غنای مراتع میباشد.
حیات مرتع مانند یک زمین کشاورزی و با زراعی به نام طبیعت، بسته به برقراریصحیح چرخه کاشت، داشت و برداشت میباشد. در این مزرعه بزرگ کاشت به طرقی مانند گرده افشانی و بذرافشانی گیاهان مرتعی رخ میدهد. عملیات داشت هم با بارش و تابش طبیعی و بر اساس تغذیه ارگانیک خاک صورت میگیرد. اما نکته اساسی این مزرعه بزرگ در برداشت است. یکی از مناسبترین و کاملترینعملیات برداشت توسط دام و حیوانات در مرتع رخ میدهد. بدین صورت که انجام چرای منطقی در مرتع باعث هرس مرتع شده و علاوه بر تضمین بازگشت گیاه در دورههای رشد و نوزایی، موجب حفظ و ارتقایحاصلخیزی خاک نیز خواهد شد.
برای دستیابی به این مهم، طراحی فرایند علمی و اصولی استفاده از مراتع راهکار برتر جلوگیری از فرسایش این منبع خدادادی میباشد. لکن در شرایط کنونی که بسیاری از مراتع مورد استفاده دچار بیماری فقر و تغییر انسان ساخته فرایند ذاتی خود شده اند، لازم است ابتدا یک نسخه جامع و عملیاتی برای احیای آن و بازگرداندن این کارخانه به چرخه حیاتی معمول خود اتفاق بیافتد.
این طرح با اصلاح خاک و احیای چرخه زیستی اراضی مرتعی می تواند ظرف چند سال موجب تبدیل شدن یک مرتع در حال نابودی به یک چراگاه مناسب جهت پرورش دام و گیاهان گردد. در این طرح که در ابعاد ۵۰۰ هکتار به بالا مورد استفاده قرار می گیرد، با انجام مطالعات دقیق بر روی پارامترهای مختلف موثر در حاصلخیزی خاک، برنامه اصلاحی برای تبدیل یک زمین شبه بیابانی به یک چراگاه طراحی می گردد. با استفاده از شیوه های نوین و با بهره گیری از محصولات فناوری بالا، علاوه بر ارتقا پوشش گیاهی زمین مورد نظر، زمینه را برای پرورش با کیفیت و ارزان دام فراهم می سازد.
برای کاشت علوفه مرتعی اقدام به «عملیاتهای شبه زراعی مدیریت شده»میشود.بخشی از این فرایند مانند عملیات زراعی عادی است، لکن بخش های اصلی آن همچون؛ زیرشکنی (جهت کاهش سختی لایه‌های زیرین و توسعه ریشه علوفه مرتعی) و کوددهی گزینشی با کودهای ماکرودارای فرایند خاص و متفاوتی میباشد. بخش دیگری از عملیاتهای اصلاحی، مقدمه آبخیزداری خواهد بود و دریافت رطوبت را حداکثر خواهد کرد. چون گیاهان مرتعی بیشتر چندساله هستند، لذا هزینه عملیات زراعی حداقل خواهد بود و این عملیات زراعی بدون خاک‌ورزی اولیه انجام میگیرد.
این عملیات یا به عبارتی خاک ورزی مدنظر، در واقع یک شیارزنی کنترل شده در سطح خاک با عمق بسیار کم (۲ تا ۸ سانتیمتر) است که در زمره عملیاتهای NoTilage یا بیخاکورزی دسته بندی میشود. بخش محوری کنترل ایجاد شده در این فرایند شیارزنی، کاشت و کوددهی همزمان در قسمتهای مشخصی از زمین میباشد. این قسمتها که پس از انجام مطالعات اولیه بر روی خاک (شامل شناخت جنس و بافت، میکرواورگانیزمها، مدل و ترکیب گیاهانی و… میباشد) مانند شکل زیر در مسیرهایی صورت میگیرد که نیاز به ایجاد نرمش در آن وجود داشته و همچنین بافت گیاهی قابل توجهی در آن وجود نداشته باشد.
روند اجرای عملیات:
فاز صفر: تدقیق طراحی و تکمیل طرح اجرایی، شناسایی و انتخاب زمین ، نقشه¬برداری و مدل سازی، تدوین نهایی برنامه اجرایی با لحاظ شرایط تثبیت شده (مکان، اقلیم، شناسایی¬های اولیه و...)، شناسایی و انتخاب تیم اجرایی
فاز یک: دراختیارگیری زمین، عملیات عمرانی و ساخت ابنیه مورد نیاز شامل؛ خانه کارگری، محل نگهداری دام و انبار و تاسیسات، زیرساخت های انرژی،آماده سازی زمین و راه سازی
فاز دو: اصلاح خاک، تقویت خاک، عملیات های آبخیزداری، عملیات ترکیبی کاشت به شیوه بی‌خاک ورزی (شیارزنی کنترل شده، بذرکاری، کودهی، پوشش)، قرق مدیریت شده مرتع
فاز سه: فرایند تشکیل گله، تقسیم بندی گله و طراحی تعلیف، قطعه بندی زمین و مدیریت چرا
فاز چهار: تنظیم فرایند و اجرای طرح تعلیف (آموزش، توجیه و اجرا)، تکمیل زیرساخت های پرواربندی محصول گیری زایش درمان و...، اجرای فرایند مدیریت استحصال و فروش محصولات
بررسی ظرفیت:
محصولات تولیدی در طرح اقلیما شامل؛ دام و محصولات دامی، طیور و علوفه مازاد به علاوه محصولات جانبی مدنظر می باشد که شامل موارد زیر است؛
- دام زنده یا گوشت قرمز(اعم از گوشت گوسفند، بز، گاومیش و شتر)
- لبنیات(اعم از شیر بز، گاومیش و شتر)
- کود حیوانی
- طیور زنده یا گوشت سفید(شامل گوشت مرغ‌وخروس و غاز)
- تخم پرندگان (شامل تخم مرغ و تخم غاز)
- عسل
- علوفه مازاد (شامل گندم، جو و…)
لازم به توضیح است که خرید شتر و گاومیش در سال چهارم صورت می گیرد و ترکیب گله به مرور بعد از ۴ سال تکمیل می گردد، همچنین با توجه به تنوع محصولات و تمرکز بر تولید و فروش عمده، اولویت بر این است که هریک از محصولات تولیدی به صورت خام (دام زنده، طیور زنده، محصولات فراوری نشده) به توزیع کنندگان فروخته شود. گرچه میتوان جهت افزایش سود حاصله، فراوری محصولات را در آینده در دستور کار قرار داد که این امر نیازمند طراحی و برنامهریزی مجزایی از طرح موجود میباشد.
در طرح اقلیما خرید دام بعد از ساخت ابنیه و انجام عملیات کاشت ترکیبی در فاز سوم طرح دیده شده است. در این طرح خرید گوسفندها به صورت میش‌بره می باشد و مزیت این انتخاب عدم نیاز به علوفه و نهاده دامی در طول زمستان سال اول که مرتع قدرت تامین گله را ندارد، می باشد. در سال های آینده نیز با اصلاح و تقویت زمین و تکمیل طرح، مرتع علاوه بر تامین علوفه مورد نیاز زمستان گله، علوفه مازاد و بذر مورد نیاز برای کاشت سال های آینده را نیز تولید خواهد کرد. با توجه به محیا بودن بستر مناسب برای مرغداری چه از لحاظ محل نگه داری و چه از لحاظ نهاده دامی،خرید طیورهمزمان با خرید میش‌برها صورت می‌پذیرد.
ظرفیت اسمی:
در جداول زیر ظرفیت اسمی هر کدام از محصولات طرح با در نظر گرفتن ظرفیت تولید و تکثیر به صورت جداگانه و سالانه آورده شده است.
ظرفیت واقعی: با توجه به این که محاسبه های انجام شده با در نظر گرفتن حالت بدبینانه است به همین منظور ظرفیت واقعی تولید حدودا ۲۰ درصد بیش از این برآوردها در نظر گرفته میشود.