تدوین طرح های پیشران فناورانه
قرارگاه تحول، نوآوری و پیشرفت کشاورزی، در راستای توسعه فناوریهای دانشبنیان کشاورزی در زمینههای تحقیق و توسعه، ارزیابی فنی پروژهها، نظارت بر اجرای طرحهای فناورانه و در نهایت تبدیل شدن هستهها و گروهها به یک شتاب دهنده تخصصی در این حوزه اقدامات مهمی را به انجام رسانیده است.
در این راستا گروههای فنی قرارگاه متشکل از کارشناسی در حوزههای مختلف کشاورزی شامل؛ دام و طیور، زراعت و باغبانی، زیستفناوری، گیاه پزشکی، اصلاح نباتات و منابع طبیعی و آبخیزداری شکل گرفت.
تیم اجرایی طرحهای دانشبنیان کشاورزی در اولین گام از اجرای پروژه، تدوین سند جامع جمعآوری، ارزیابی و حمایت از طرحهای فناورانه کشاورزی را در دستور کار قرار داد. در این مرحله و در قدم اول اقداماتی جهت دستیابی به هدف تعیین شده صورت پذیرفت:
- بررسی نمونههای مشابه نظام جامع در داخل و خارج از کشور
- برگزاری جلسات تخصصی با کارشناسان نظام نویسی و مدیریت استراتژیک حوزه کشاورزی
پس از مشخص شدن نقشه راه مدنظر و ریلگذاری جهت اجرای کار، تهیه و تدوین نظام مسایل کشاورزی مبتنی بر اثربخشی در خودکفایی و با نگاه فناوری محور در دستور کار قرار گرفت. در این بخش ابتدا به مسایل زیر پرداخته شد:
- بررسی سیاستهای کلی نظام در حوزه تحول کشاورزی
- بررسی اسناد بالا دستی حوزه کشاورزی در دولت جدید
پس از آن و با بررسیهای فراوان، تدوین سند اولیه و نظام جمعآوری و ارزیابی طرحهای مدنظر در دستور کار قرار گرفت. اقدامات این فاز شامل موارد زیر میباشد:
- برگزاری نشستهای کارشناسی تیم راهبردی مجموعه با متخصصین حوزه های مختلف کشاورزی
- برگزاری جلسات مباحثه و انتقال تجربه با حضور مسئولین ادوار گذشته و صاحب نظران امر
- بررسی نمونه های مشابه نظام مسایل تهیه شده در کشور و همچنین اسناد منتشر شده از کشورهای دیگر پیشرو در کشاورزی
- تشکیل تیمهای مطالعات میدانی با حضور کارشناسان هر حوزه
در مرحله بعد بررسیهای میدانی جهت احصاء نیازمندیها، معضلات و راهکارهای موجود آغاز گردید. این بررسی میدانی با تقسیم مناطق کشور به هفت منطقه و کاوش میدانی در هر یک از مناطق طبق برنامههای تعیین شده انجام شد. این تقسیمبندی دارای تخصیص زمینه اولویتدار به هر منطقه بوده و بازدید میدانی انجام شده به همراه متخصصین هر حوزه طراحی و اجرا گردید. جدول زیر تقسیم بندی مناطق و زمینه اولویتدار در هریک را تشریح کرده است:
پس از بررسیهای صورت گرفته و با طی مراحل ذکر شده، موضوعات اصلی و حوزههای اولویتدار به صورت پیشرانهای تشریحی و با در نظر گرفتن تاثیرات هریک از آنها در خودکفایی المانهای اساسی کشور تهیه گردید. نکته قابل توجه اینکه نظام تهیه شده به دلیل بررسیهای کارشناسی مفصل و بازنگریهای متعدد و متمرکز در مقایسه با نمونههای مشابه آن که طی سالهای اخیر و در مراکز و نهادهای گوناگون متولی حوزه کشاورزی تهیه و تنظیم شده است، علاوه بر برتری در دقت و جامعیت بالا، دارای نگاه نوآوری محور و دانشبنیان عمیق میباشد. جدول زیر خلاصه تجمیعی از پیشرانها و تاثرگذاری آنان در خودکفایی حوزههای مختلف را تشریح کرده است:
تجمیع طرحها و ایدههای نوآورانه موجود در کشور و تهیه طرحهای جدید در حوزههای تعریف شده یکی از مهمترین و زمانبرترین بخشهای طرح پیشرو میباشد.
مراحل اجرایی این بخش عبارتند از:
- تشکیل کارگروه شناسایی گروهها، هسته ها، شرکتها و مجموعههای دانشبنیان حوزه کشاورزی در مناطق هفتگانه
- تشکیل تیم بررسی میدانی و تعریف سفرهای شناسایی و مصاحبه
- انجام فراخوانهای هدفمند جهت ارایه طرحها در حوزههای اولویتدار مدنظر
- تعریف پروژه در حوزههای فاقد طرح مناسب و ابلاغ آن به گروههای توانمند شناسایی شده
همچنین در طی اجرای این فاز از پروژه، تیم مستندسازی و آرشیونگاری مجموعه جهت بهرهبرداری هرچه بهتر از دادههای تجمیعی اقدام به طراحی اقدامات زیر نمود:
- طراحی قالب نرم افزاری جهت تهیه بانک اطلاعات جامع از طرحهای تجمیعی
- تهیه فرمت های ویژه ارایه طرح (شامل خلاصه، پروپوزال اولیه و طرح جامع) جهت یکپارچگی و تسهیل در بهرهبرداری
در نهایت پس از طی حدود ۱۰۰ روز، دادههای بسیاری تجمیع و پس از دستهبندی و آرشیونگاری در اختیار تیم ارزیابی قرار گرفت. جدول آماری دادههای تجمیعی به صورت زیر میباشد:
اولویتبندی موضوعات و پیشرانها با توجه به ظرفیتهای موجود در کشور و مبتنی بر نیازهای معین شده در نظام مسایل بر روی طرحهای جمعآوری شده انجام میپذیرد.
ارزیابیهای مدون در سه سطح انجام میپذیرد:
سطح اول: ارزیابی ورود، شامل تایید مقدماتی طرح ارایه شده جهت ورود به فرایند ارزیابی (براساس اولویتبندی، ارزش نسبی فنی طرح و تطابق طرح با موضوعات کشاورزی و کاربردهای آن.)
سطح دوم: ارزیابی اولیه، شامل ارزیابی کلی طرح
سطح سوم: ارزیابی فنی، شامل ارزیابی جامع طرح
عناصر و گزارههای کلیدی در ارزیابی هریک از طرحها براساس چک لیست جامع طراحی شده که بهپیوست این گزارش ارایه گردیده است. گزارشات ارزیابی طرحها در قالب تصویب شده در کارگروه ارزیابی با حضور کارشناسان قرارگاه تهیه و تدوین میگردد. مهمترین سرفصلهای گزارش ارزیابی به شرح زیر است:
- معرفی شرکت (گروه یا هسته) و محصول یا خدمت، تاریخچه فعالیت، معرفی اعضای کلیدی شرکت، معرفی اعضای هیئت مدیره، ترکیب سهامداران و ساختار سازمانی
- بررسی ویژگیهای محصول یا سرویس شرکت
- بررسی فرآیند مورد نیاز برای اجرای طرح و ارزیابی زیرساختهای موجود شرکت
- بررسی بازار شامل اطلاعات مربوط به حجم بازار، رقبای داخلی و خارجی شرکت و نکات مربوط به سازوکار تجاری سازی محصول نهایی
- بررسیهای مالی شامل بررسی شاخصهای درآمدی و هزینههای به صورت سالیانه برای طرحهای سرمایه گذاری
- بررسی صورتهای مالی در طرح های اعطای تسهیلات و یا مشمول حمایت
- پیشنهاد سرمایه گذاری شامل مبلغ مورد نیاز، سهام قابل واگذاری و برنامه اجرایی طرح (گانتچارت و کشفلو)
- جمع بندی شامل بیان نکات منفی و مثبت طرح و نتیجهگیری در خصوص سرمایه گذاری بر روی طرح و ارائه پیشنهاد جدید سرمایه گذاری
طرحهای ارایه شده توسط گروهها و شرکت های مختلف، بسته به سطح آمادگی و پیشرفت فناوری (TRL) در دستهبندی حمایتی گوناگون قرار میگیرند. از این جهت لازم است ارایه دهنده طرح جزییات و مستندات خود حول طرح پیشنهادی را با دقت و جامعیت مناسبی ارایه دهد.
قالبهای طراحی و تدوین شده دارای بخشهای جامعی جهت درج اطلاعات مورد نیاز هر طرح بوده و ارزیابی آن را تسهیل میکند. از میان ایدهها و طرحهای ارایه شده به مجموعه، قریب به ۱۵۰ طرح مستعد اجرا در فاز اول شناخته شده و روند تبدیل آن به پروپوزال اجرایی طی شد. مراحل این بخش عبارتند از:
- مصاحبه فنی با ارایه دهنده و توجیه وی در مورد پروپوزال مورد نیاز
- مشاوره و راهنمایی به طراحان جهت تدوین جامع طرحها
- تجمیع طرحها و مستندات آنها در قالب (فرمت) طراحی شده توسط ارایه دهندگان
- انجام ارزیابی فنی طرح توسط کارگروه ارزیابی
ارزیابی پروپوزالهای ارایه شده با توجه به اینکه طرح را به سرعت به سمت هدایت سوق خواهد داد دارای حساسیتهای بالایی میباشد. از اینرو فرمت این بخش از ارزیابی با بررسی بسیار و با استفاده از مدلهای موفق و کامل در حوزههای مختلف طراحی گردید. در این قالب علاوه بر چک کردن عوامل مختلف موثر بر موفقیت یک طرح و نمرهدهی به گزارههای متعدد موثر در غنا و موفقیت آن، معیارهای کیفی مختلفی نیز در بررسی گنجانده شده است.
شناسایی، ارزیابی و توانمندسازی مجریان
کارگروههای طراحی شده جهت شناسایی و تجمیع طرحها، در کنار مأموریت اصلی خود فعالیتهایی دیگری از جمله شناسایی مجریان مستعد طرحهای نوآورانه را نیز انجام میدهند. گرچه ارایه دهندگان تعداد قابل توجهی از طرحهای ارایه شده مجری طرح نیز میباشند لکن کم نیستند طرحهایی که طراح آنها، تمایل، فرصت و یا مهارت لازم برای اجرایی طرح خود را ندارد.