مقدمه
نیاز سنجی صنعت دام و طیور کشور ج.ا.ا، اقلام خوراکی مورد نیاز این صنعت را ۷۲ میلیون تن برآورد می نماید.
از میان این ۷۲ میلیون تن اقلام خوراکی، وابستگی به اقلام وارداتی از قبیل ذرت دانه ای، کنجاله سویا و جو مخصوصاً در عرصه صنعت پرورش طیور در کشور ج.ا.ا همانند پاشنه آشیلی بوده که هر از چند گاهی، کل معادلات امنیت غذایی کشور را دچار آسیب و اختلال می نماید.
با توجه به شرایط اقلیمی کشور در راستای تولید و افزایش سطح زیر کشت ذرت دانهای و لوبیای سویا و محدودیتهای موجود در حوزه سرزمینی، تنوع بخشی به اقلام مورد استفاده در خوراک دام و طیور از قبیل بالابردن سهم بقایای محصولات زراعی و باغی در جیره دام و طیور از اولویتهای برنامه ریزان، سیاستگذاران و شرکت های دانش بنیان عرصه امنیت غذایی در کشور محسوب می گردد.
بیان مساله
سالانه حجم عظیمی از بقایای کشاورزی در چرخه تولید محصولات اصلی، حاصل میشود که به طور مستقیم مصرف انسانی ندارند اما میتوان با استفاده از آنها در تغذیه دام به طور غیر مستقیم به تولید غذا برای انسان کمک نمود.
البته لازم به ذکر است که پسماندههای کشاورزی همواره در تغذیه دام استفاده میشده اما با گسترش در تنوع محصولات و نیز پیشرفت صنایع غذایی، تنوع پسمانده ها نیز افزایش یافته به نحوی که بسیاری از آنها از نظر دامداران ناشناخته مانده و برای استفاده بهینه از آنها نیاز به اطلاعات جدید می باشد. علاوه بر این، بخش اصلی الیاف نامحلول در شوینده خنثی پسماندههای کشاورزی را مواد لیگنوسلولزی تشکیل می دهند که ارزش غذایی و قابلیت استفاده آنها برای دام پایین است، هر چند که به طور بالقوه دارای ارزش غذایی به ویژه، انرژیزایی بالایی هستند.
پسماندههای کشاورزی و منابع طبیعی شامل موادی است که پس از برداشت و استحصال محصولات اصلی حاصل از زراعت، باغداری، جنگل، صید و پرورش ماهی، پرورش دام و طیور و حشرات و صنایع غذایی مربوط، به جای میماند و منابع بالقوه قابل توجهی را شامل میگردد.
پسماندههای کشاورزی بسیار متنوع و گسترده بوده و از طرفی دامنه تغییرات و تفاوتهای مواد مغذی در این فرآورده ها خیلی زیاد است.
چون عواملی از قبیل شرایط اقلیمی و منطقهای، روشهای استحصال و فرآوری و تکنولوژی منطقهای بر ارزش غذایی آنها مؤثر میباشند.
در تکنولوژی پیشرفته تولید خوراک دام دیگر جایی برای استفاده صد در صد از محصولات کشاورزی نیست و تولید صنعتی خوراک دام میبایست بر استفاده از ضایعات کشاورزی استوار گردد. با غنیسازی و مصرف ضایعات کشاورزی ضمن جلوگیری از اثرات نامطلوب زیست محیطی که به خاطر معدوم نمودن این ضایعات ایجاد می گردد، مقادیر بسیار زیادی خوراک دام با ارزش اقتصادی بالاتر و قیمت تجاری پایین تر را می توان تولید نمود.
ضرورت اجرا
• سالانه در کشور ۲۶ میلیون تن بقایا و پسماندهای کشاورزی در حوزههای زراعی، باغی و صنایع تبدیلی تولید میگردد.
• سالانه ۳ میلیون تن سرشاخههای نیشکر، حدود ۲ میلیون تن سرشاخههای خرما، ۲ میلیون تن بقایای زیتون، ۱.۵ میلیون تن بقایای مرکبات و ۶۰۰ هزار تن پوست پسته در کشور تولید می گردد و با توجه به محتوای انرژی و پروتیینی هر کدام از موارد ذکر شده، ایجاد ارزش اقتصادی از بقایای زراعی و باغی در اولویت اقدام میباشد.
• ارزش اقتصادی ۲۶ میلیون تن بقایای و پسماندهای زراعی، باغی و صنایع تبدیلی را بیش از ۵۱۶ هزار میلیارد ریال برآود میگردد.
• ۲۶ میلیون تن بقایا و بازماندهای گیاهی در بخش کشاورزی معادل ۱۳ میلیارد متر مکعب آب است
• خوراک دام و طیور در حال حاضر نزدیک به ۷۰ درصد هزینه های تولید بهره برداران را به خود اختصاص می دهد.
دستاوردهای مدنظر برای طرح
۱- افزایش نرخ برهگیری از ۶۵ درصد به ۸۵ درصد
۲- افزایش تعداد برههای از شیرگیری شده از ۱۴ میلیون راس در سال به ۱۹ میلیون راس از دام عشایری
۳- افزایش تولید ۵۵ هزار تن گوشت دام سبک به گوشت تولید کشور
۴- امکان افزایش یا جایگزینی سالانه ۸ میلیون دام مولد به مجموع دام کشور
برآورد اثر افزایش نرخ بره گیری بر مقدار تولید گوشت قرمز از دام سبک | ||||
---|---|---|---|---|
دام عشایری | راس | ۲۲,۰۰۰,۰۰۰ | ||
نرخ فعلی | افزایش سطح اول | افزایش سطح دوم | ||
نرخ بره گیری | درصد | ۶۵ | ۷۵ | ۸۵ |
اقدامات صورت پذیرفته در طرح
• تشکیل کمیته ای مشتمل بر قرارگاه تحول و نوآوری و پیشرفت کشاورزی، مؤسسه جهاد توسعه و شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه بهرهبرداری از زائدات و بقایای کشاورزی
• عقد تفاهنمامه همکاری فی مابین وزارت جهاد کشاورزی، مؤسسه جهاد توسعه و بنیاد تعاون بسیج در راستای همکاری مشترک با هدف ایجاد کارگاه تولید خوراک دام در نقاط مستعد کشور
• بازدید میدانی از باغات موز منطقه زرآباد استان سیستان و بلوچستان در راستای بررسی ابعاد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی منطقه هدف در راستای ایجاد کارگاه تولید خوراک دام از بقایای ساقه و برگ موز
• تهیه طرح کسب و کار و سرمایه گذاری مرتبط با ایجاد کارگاه تولید خوراک دام از بقایای ساقه و برگ موز
• بسترسازی در راستای انجام عملیات میدانی مرتبط با اجرای پروژه در منطقه هدف زرآباد استان سیستان و بلوچستان